ترخیص کالا عبارت است از انجام کلیه تشریفات گمرکی برای واردات کالا و یا صادرات کالا از گمرک های کشور.
انواع بارنامه های حمل ونقل
در
اصطلاح بین المللی کشتیرانی بارنامه را((بیل آولندینگ )) و در جاده و در
هواپیما (( سی . ام . آر )) می خوانند .
عملیات مربوط به بار :
در مورد بارهای فله مایع معمولا بارگیری وظیفه اجاره کننده و تخلیه وظیفه
مالک کشتی است. درمورد بارهای خشک، مالک کشتی مسئول انجام همه عملیات مربوط به بار
شامل بارگیری، چیدمان و تخلیه می باشد؛ مگر اینکه چارترپارتی صریحاً خلاف این را
بیان کند.
شیوه معمول این است که در مورد وظایف بارگیری و تخلیه در چارترپارتی توافق شود. مثلا تعیین FIO (free in and out) که تحت آن اجاره کننده هم مسئول تخلیه و هم بارگیری و پرداخت هزینه آن است.
و یا FIOS (free in and out stowed) که به موجب آن اجاره کننده علاوه بر موارد بالا، مسئول انجام و پرداخت هزینه چیدمان بار نیز می باشد. و یا FIOST (free in and out stowed and trimmed
نوع بارنامه با توجه به نوع وسیله مورد استفاده معین میشود. به عبارت دیگر، با توجه به این که کالاهای مختلف، با وسایل گوناگون حمل میشود، از بارنامههای متفاوتی استفاده میشود، که رایجترین آنها به شرح زیر است:
1ـ بارنامه دریایی: حمل با کشتی Ocean /marine Bill Of Ladin
2ـ راهنامه (بارنامه) هوایی: حمل با هواپیما Airway Bill
3- راهنامه (بارنامه) راه آهن: حمل با قطار Railway Bill
4- راه نامه (بارنامه): حمل با کامیون CMR/TRUCK Way Bill
5ـ بارنامه سراسری: حمل با کامیون ـ قطار ـ کشتی Through Bill Of Lading
6- بارنامه حمل مرکب فیاتا: Combined Transport Bill Of Lading
۷- رسید پست Parcel Post Receipt
سندی است که توسط شرکت کشتیرانی و یا نماینده آن درمقابل دریافت کالا جهت حمل صادر می گردد , در صورتی که بارنامه به صورت دریافت برای حمل RECEIVED FOR SHIPMENT صادر شده باشد حاکی از وصول کالا توسط شرکت کشتیرانی مربوطه بوده ولی نشانگر حمل قطعی کالا نمیباشد و در صورتی که کالا د رکشتی مشخص جهت حمل به مقصد معینی بارگیری شود سندی که صادر می شود بارنامه ( آن بورد ) ON BOARD نام دارد .
بارنامه دریایی از نظر شکلی و بر اساس نوع کالا، نوع کشتی، منطقه تجارت و یا دلایل دیگر بسیار متفاوتند:
نام این بارنامه بر گرفته از ( Less/Low Container Load ) شیوه ای از بارگیری بارگنج (Container) است به گونه ای که فضای خالی در کانتینر باشد.
نام این بارنامه بر گرفته از (House Bill of Lading) است ، صدور این بارنامه هنگامی است که متصدى یا نماینده ترابری، ( فرستنده Forwarder ) ، بارنامه صادر شده از سوی مالک کشتی را نمی تواند به هر یک از فروشندگان کالاها تحویل دهددر این حالت او برای هر یک از فروشندگان کالاها بارنامه تفکیکی (HBL ) به عنوان گواهی حمل صادر می کند. این سند را بارنامه داخلی نیز می نامند در مقصد نماینده بنگاه ترابری کننده اقدام به گشایش محموله گروهی نموده و بر اساس بارنامه داخلی ، کالاهای فرستاده شده را به گیرندگان آنها تحویل می دهد.
نام این بارنامه بر گرفته از(Multimodal Bill of Lading) است ، که برای ناوگان های ترابری دریایی، هوایی، زمینی (جاده ای و ریلی ) کاربرد دارد. واژه نمادین (C.F.S) بر گرفته از(Container Freight Station) ایستگاه محموله بارگنج و(CY) بر گرفته از(Container Yard) میدان (محوطه) بارگنج است.
با
درج این عبارت در بارنامه، هزینه بارگیری کالا به بارگنج در کشور مبدأ وتحویل کالا
از بندر مبدأ و هزینه های تخلیه از کشتی در کشور مقصد بر عهده فروشنده یا متصدى یا
نماینده حمل و نقل ،(فرستنده ( Forwarder و یا ترابر کننده
(carrier) است.
در
بارنامه کلیه شرایط حمل و همچنین مشخصات بار از قبیل وزن و حجم و نوع کالا و تعداد
بسته ها ( نگله ) و نیز نام بندر مبدا بارگیری و بندر مقصد و نام کشتی به علاوه
تاریخ حمل قید میگردد .
در صورتی که کرایه حمل در مبدا پرداخت شده باشد عبارت FREIGHT PAID)FREIGHT REPAID )و در حالتی که کرایه حمل در مقصد پرداخت گردد عبارت FREIGHT COLLECT یا FREIGHT TO BE PAID AT DESTINATION در بارنامه ذکر میگردد .
بارنامه
قرارداد حمل کالا نیست ولی بیانگر آن است که قراردادی برای حمل کالا منعقد و یا
موافقت جهت حمل محموله قبل از صدور بارنامه به عمل آمده است .بارنامه دریائی
معمولا در چندین نسخه اصلی ORIGINAL صادر می گردد و از لحاظ
در اعتبارات اسنادی درخواست می شود که کلیه نسخ اصلی که در اصطلاح به آن FULL SET می گویند با بانک معامله
کننده اسناد ارائه گردد و چنانچه یکی از نسخ اصلی ارائه نشده باشد , بانک از
معامله اسناد تحت اعتبار اسنادی مربوطه خودداری مینماید .
علت
صدور بارنامه در چند نسخه اصلی , آن بوده است که د رصورت مفقود شدن یکی از نسخ ,
صاحب کالا بتواند با ارائه نسخه دیگر کالای خود را از شرکت کشتیرانی دریافت دارد و
بانک معامله کننده اسناد , معمولا اسناد را در دو مجموعه جدا از هم پست مینماید
تا در صورتی که یک مجموعه از اسناد دربین راه مفقود گردد مجموعه دوم به بانک گشایش
کننده رسیده و آن بانک بتواند اسناد را بررسی و جهت دریافت کالا به خریدار ارائه
دهد .
اگر
کالای تحویل شده به کشتی از لحاظ ظاهری در بسته بندی خوب ارائه شده باشد و شکل
ظاهری بسته نشانگر آسیب دیدگی آن نبوده و جمله ای دال بر هر گونه عیب و نقصی در
بارنامه نباشد , این بارنامه را اصطلاحا بارنامه تمیز یا CLEAN می گویند
.
بارنامه
دریائی معمولا سند مالکیت کالا به شمار رفته و قابل معامله است و بنابراین کالا در
مقصد توسط شرکت کشتیرانی تنها در صورت ارائه یک نسخه امضا شده اصلی ORIGINAL بارنامه تسلیم خریدار میگردد
. در بارنامه دریائی مشخصات زیر درج می شود :
۱– نام و آدرس فرستنده کالا
SHIPPER
۲– نام و آدرس گیرنده کالا
CONSIGNEE
۳– نام بندر مبدا بارگیری
PORT OF LOADING
۴– نام بندر مقصد تخلیه
PORT OF DISCHARGE
۵– نام کشتی حمل کننده کالا
OCEAN VESSEL
۶– شرح کالا
DESCRIPTION OF GOODS
7- تعدادبسته ها و وزن و حجم آن کالای مورد حملNUMBER OF PACKAGES OR
UNITS
8- این که کالا در انبار کشتی بارگیری شده است که این
موضوع با ذکر کلمه ON BOARD نشان داده می شود .
۹– ذکر این که کرایه حمل در
مبدا پرداخت شده و یا این که در مقصد پرداخت می شود .
۱۰– تاریخ بارنامه : در
صورتی که اعتبار اسنادی بارنامه ارائه شده به بانک معامله کننده اسناد پس از مدت ۲۱ روز از تاریخ حمل آن
باشد , این نوع بارنامه را کهنه STALE مینمایند و بانک معامله کننده طبق ماده ۴۳ مقررات متحد الشکل
اعتبارات اسنادی ( بروشور ۵۰۰ اطاق بازرگانی بین
المللی ) , از قبول آن خودداری می نماید , مگر آنکه صراحتا در اعتبار تاریخ معین
ذکر شده باشد .
۱۱– در بارنامه بهتر است
کلمه SHIPPED استفاده شده باشد که
حاکی از در راه بودن کالای موضوع بارنامه است و چنانچه عباراتی نظیر SINCE SHIPPED و یا RECEIVED FOR SHIPMENT قید شده باشد بانکها در
اعتبارات اسنادی بایستی از قبول چنین نوع بارنامه هایی خودداری نمایند
.
البته طبق مقررات متحد الشکل اعتبارت اسنادی بارنامه دریایی دریافت جهت حمل مورد قبول نیست مگر آنکه به صراحت بارنامه حمل در وسیله نقلیه در خواست شده باشد . لذا بانکها باید با توجه به مقررات متحد الشکل اعتبارات اسنادی از قبول بارنامه دریایی دریافت جهت حمل Rceveid for Shipment خودداری نمایند .
لذا
مشخص میشود که مقررات متحد الشکل بین بارنامه دریایی حمل بندر به بندر با حمل
مرکب چند وجهه تفاوت قایل شده است و در حمل چند وجهه بارنامه تحویل برای حمل عملا
پذیرفته شده در حالیکه در بارنامه دریایی بندر به بندر بارنامه تحویل برای حمل
پذیرفته نیست مگر آنکه به صراحت در متن اعتباراسنادی ذکر شده باشد
.
۱۲– در بارنامه قسمتی در نظر
گرفته شده است تا نام فرد یا موسسهای نوشته شود که هنگام رسیدن کالا به مقصد باید
به او اطلاع داده شود و این نکته با عبارت NOTIFY PARTY مشخص میگردد
.
۱۳– در صورتی که کالا روی
عرشه ON DECK حمل شده باشد , این موضوع روی بارنامه قید
میگردد . در اعتبارات اسنادی , بانک معامله کننده اسناد طبق مقررات متحد الشکل
اعتبارات اسنادی اطاق بازرگانی بین المللی مجاز به قبول چنین بارنامه ای نمی باشد
مگر اینکه در متن اعتبار اسنادی مورد بحث صراحتا چنین بارنامهای را قبول نموده
باشد .
اگر
بارنامه دریایی حاکی از حمل کالا روی عرشه کشتی را یپوشاند . باید توجه داشت که پر
خطرترین نوع حمل دریایی آن است که کالا روی عرشه کشتی حمل شود . بعضی از کالا ها
مانند تیر آهن با توجه به ماهیت آن باید روی عرشه حمل شوند , به علاوه با توجه به
حمل کالا به وسیله کانتینر معمولا کشتیهای کانتینر را روی عرشه حمل مینمایند
.
–
چنین
بارنامهای را که پس از ۲۱ روز از تاریخ صدور ارئه
شده باشد , همان گونه که گفته شد در اصطلاح تجارت بینالمللی بارنامه کهنه یا بیات
STALE می
گویند علت عدم قبول چنین بارنامه کهنه در اعتبارات اسنادی این است که اصولا اسناد
حمل باید زودتر از حمل از کالا به دست خریدار برسد تا بتواند پس از طی تشریفات
بانکی و گمرکی نسبت به ترخیص کالا در زمان معین از گمرک مقصد و در نتیجه فاسد شدن
آن و یا خسارت دیدن آن شود . به علاوه هزینه انبارداری گمرک نیز به آن اضافه می
گردد .
در
موارد خاصی نیز که مدت مدیدی در گمرک میماند , احتمال متروکه شدن آن وجود دارد که
با الزام فروشنده به تحویل اسناد حمل ظرف مدت مشخص شده , امکان بروز چنین مشکلاتی
تا حد امکان کاهش خواهد یافت .
همان
گونه که گفته شد بارنامه دریایی سند مالکیت کالا محسوب می شود , این سند معمولا به
صورت قابل معامله و قابل انتقال صادر میگردد. بنابراین و با توجه به این خصوصیت ,
گیرنده کالا در صورتی که نام او در بارنامه باشد به یکی از سه صورت
زیر صادر می گردد:
۱– ممکن است بارنامه به
حواله کرد شخص معینی صادر شده باشد .در این صورت اصطلاح TO THE ORDER OF یا TO ORDER به کار برده می شود و در
چنین حالتی شخصی که بارنامه به نام او ( یا به حواله کرد او ) صادر شده است می
تواند با ظهر نویسی , آنرا به شخص دیگری منتقل نماید .
۲– ممکن است بارنامه به
صورت حامل BEARER باشد که در این حال
ارائه دهنده آن به شرکت حمل و نقل , مالک کالا شناخت می شود و در نتیجه چنین
بارنامهای نیاز به ظهر نویسی ندارد .
۳– ممکن است بارنامه به
حواله کرد شخص فروشنده کالا یا SHIPPER صادر گردد. در چنین
حالتی فروشنده کالا باید بارنامه را به صورت سفید BLANK ارائه کند و یا عهده
خریدار کالا ظهر نویسی نماید تا مالکیت کالا به خریدار منتقل گردد. چنانچه خریدار
کالا که نام وی در ظهر نویسی توسط فروشنده ذکر شده است بخواهد کالای موضوع بارنامه
را به دیگری منتقل نماید باید او نیز بارنامه ظهر نویسی مجدد نماید تا قابل انتقال
به شخص ثالث باشد ولی چنانچه بارنامه به صورت سفید BLANK ظهر نویسی شده باشد برای
انتقال آن نیاز به ظهر نویسی مجدد نمی باشد .
اگر
سند حمل، قابل انتقال بود و به عنوان سند مالکیت محسوب شود، بارنامه نامیده شده و
اگر این ویژگی را نداشته باشد، راهنامه مینامند مانند اسناد حمل هواپیما و راه
آهن و حمل با کامیون که CMR است. توضیح آن که
امروزه، اصطلاح بارنامه برای حمل هوایی و راه آهن و کامیون نیز به کار برده میشود.
۱– بارنامه مقید
(DIRTY B\L)
درصورتی
که جمله ای در بارنامه ذکر شده باشد که حاکی از بسته بندی معیوب کالا باشد این
گونه بارنامه ها را اصطلاحا CIAUSED B\L ( بارنامه مقید ) و
یا DIRTY
B\L یا
FOUL B\L
مینمایند
و بانکها طبق مقررات متحد الشکل اعتبارات اسنادی چنین بارنامه ای را قبول نمی کند
مگر اینکه دستور دهنده اعتبار آن را قبول نماید .
۲– بارنامه شخص ثالث
(THIRD PARTY BILL OF LADING)
در
تجارت بین المللی بعضا اتفاق میافتد که فروشنده به تنهایی قادر نیست همه کالاهای
تعهد شده مربوط به صادرات را خود تهیه نماید و لذا تهیه قسمتی از کالای خود را به
عاملین حمل ونقل و یا فروشنده دیگری واگذار مینماید و در این گونه موارد از
بارنامه شخص ثالث استفاده می گردد . لذا درتعریف می توان گفت که بارنامه شخص ثالث
بارنامه ای است که در آن ارسال کننده یا SHIPPER شخص یا موسسه دیگری غیر
از ذینفع اعتبار اسنادی می باشد.
با
توجه به آنکه خریدار اکثرا با شخص ثالث که بر حسب تقاضای ذینفع اعتبار عهده دار
تحویل کالا به حمل کننده میگردد آشنایی ندارد و احتمال بروز خطرات یا خساراتی را
از این بابت میدهد
لذا
ممکن است از قبول بارنامه شخص ثالث خودداری نماید و به همین علت در نشریات قبلی
مقررات متحد الشکل اعتبارات اسنادی قبول چنین بارنامه ای از طرف بانکها مجاز نبود
. در همین راستا بعضی از بانکهای پرداخت کننده و معامله کننده چنین بارنامههایی (
که عاملین حمل و نقل یا فورواردر از طرف فروشنده ترتیب حمل کالا را میدهد ) , علی
رغم اعلام قبول بارنامه شخص ثالث در متن اعتبار اسنادی مربوطه , از ذینفع اعتبار
میخواهند ظهر بارنامه را امضا نمایند تا اطمینان حاصل نمایند که ذینفع اعتبار در
جریان حمل کالا قرار گرفته است .
از
طرف دیگر بعضا گروهی از خریداران از قبول بارنامه شخص ثالث خودداری مینمایند چون
طبق شرایط اعتبار , این ذینفع اعتبار است که باید اسناد را به بانک ارائه و در
نتیجه وجه اسناد را دریافت دارد و در واقع مالک قانونی اسناد را ذینفع اعتبار میدانند
.
با
توجه به نظرات فوق از آنجا که بعضی از کشورها بارنامه شخص ثالث را قبول مینمودند
و بعضی دیگر از پذیرفتن آن خودداری می کردند لذا اطاق بازرگانی بین المللی مقرر
نمود که بارنامه شخص ثالث مورد قبول است مگر اینکه در اعتبار به صورت دیگری تصریح شده
باشد .
۳– بارنامه چارتر یا دربست
(CHRTER PARTY B\L)
هنگامی
که کشتی توسط شخص یا شرکتی (CHARTERR) جهت حمل کالا اجاره گردد , بارنامه صادره
را بارنامه چارتر می گویند .لازم به ذکر است که بر اساس مقررات متحد الشکل
اعتبارات اسنادی بانکها در صورتی بارنامه چارتر یا دربست را خواهند پذیرفت که این
امر صریحا در شرایط اعتبار مجاز شده باشد .
انواع
قرارداد های اجاره کشتی Charter parties Contracts کشتیهای اجاره ای را به
سه دسته تقسیم می نمایند و برای هر دسته قرارداد خاصی منعقد می شود که بر ترتیب
عبارتند از :
الف
– قراداد اجاره کشتی بر
اساس کنترل کامل اجاره کننده :
این
نوع قراداد اجاره کامل کشتی به صورت بدون خدمه می باشد که اصطلاحا به نامهای Charter by demise یا
Bare Boat
Charter معروف میباشند . اجاره کننده کشتی , کشتی را بدون
کارکنان آن برای مدت موقت ( بستگی به مدت اجاره آن ) اجاره می نمایند و خود
مسئولیت تامین خدمه کشتی و پرداخت دستمزد آنها را به عهده دارد . امروزه این نوع
قرارداد کشتی دربستی بندرت منعقد میگردد .
ب: قراردادهای اجاره زمانی
کشتی (Time Charter Contract)
در
این نوع قرارداد کشتی برای مدت معینی اجاره داده میشود و مدت اجاره آن ممکن است
از سه ماه تا ۲۰ سال باشد و همچنین ممکن است کشتی برای مدت
زمان یک سفر ساده و یا چند نوبت سفر , اجاره میگردد. اصولا شرکتهای کشتیرانی
هنگامی که مقدار کالای پیشنهاد شده برای حمل بیش از ظرفیت حمل کشتیهایشان باشد
نسبت به اجاره کشتی بر اساس زمانی Time Charter اقدام می نمایند
.
برای مثال ممکن است کشتی برای سفر رفت و برگشت از بلژیک به ژاپن و یا از اروپا به خاورمیانه اجاره گردد , در این صورت صاحب کشتی بر اساس مدت زمانی که کشتی خود را اجاره داده است , مبلغ اجاره را دریافت مینماید مبلغ مورد اجاره کشتی تقریبا همیشه پیشاپیش پرداخت میگردد و نحوه پرداخت کرایه معمولا برای هر ۱۵ روز و یا ۳۰ روز میباشد .
ممکن
است مبلغ اجاره به صورت کلی ( Lump Sum )باشد یعنی مبلغ اجاره بر
اساس هر تن ظرفیت کشتی محاسبه نشود , ولی معمولا اساس محاسبه مبلغ اجاره بر مبنای
ظرفیت حمل کشتی یا Dead Weight میباشد که اغلب بر اساس
هر تن ظرفیت کشتی در طول یک ماه مورد محاسبه قرار میگیرد .
در
قراردادهای اجاره زمانی کشتی , اجاره دهنده یا صاحب کشتی موظف است خدمه کشتی را
تامین نماید . به عبارت دیگر هزینه اجاره در بر گیرنده دستمزد خدمه که از طرف
اجاره کننده تامین می گردد و هم چنین آذوقه آنها نیز خواهد بود . به علاوه صاحب
کشتی مسئول پرداخت هزینه بیمه بدنه کشتی و هزینههای تعمیر و نگاهداری کشتی میباشد
.
اجاره
کننده یا Charter درمقابل پرداخت کرایه , مجاز است کشتی رابه
صورت کامل ( یا قسمتی از آن را ) با هر نوع کالای مجاز Lawful Merchandise بارگیری نماید
.
اجاره
کننده باید مخارج سوخت در دریا و بنادر را بپردازد به علاوه مخارج بندری , عوارض
دریائی Light dues , هزینه عبور از کانال , اجاره یدک کش ,
عوارض اسکلته , هزینه بارگیری , بارچینی , تخلیه و هر نوع مالیاتی که بر محصولات
تحمیل گردد به عهده اجاره کننده میباشد .
چنانچه
کشتی در اثر شکستگی , نقص فنی و یا حادثه از حرکت باز ایستد , برای مدت زمان تلف
شده ناشی از اتفاقات فوق اجاره تعلق نمی گیرد .
ج: اجاره کشتی برای سفر
مشخص (Voyage Charter Party)
در
این نوع قراداد کشتی برای حمل محمولات مذکور در قرارداد بین بنادر مشخص و برای یک
یا چند سفر مورد توافق اجاره می گردد . در این نوع قرارداد نام کالا و چگونگی بسته
بندی آن ( مثلا به صورت فله , کیسه ای یا بشکه ای ) ذکر می گردد
.
۴– بارنامه قابل انتقال و
معامله (Negotiable B/L)
وقتی
كه بارنامه به حواله كرد ( To order) صادر شده باشد بارنامه قابل معامله و
انتقال است. دارنده این بارنامه میتواند كالا را از شركت حمل كننده تحویل بگیرد.
۵– بارنامه غیر قابل معامله
: (NONNEGOTIABLE SEA- WAY B\L)
بارنامه
غیر قابل معامله بارنامهای است که سند مالکیت کالا نبوده و قابل انتقال نمی باشد
. کالای این نوع بارنامه فقط به شخصی که در متن بارنامه به عنوان گیرنده کالا
اعلام شده تحویل میشود و از آنجائی که بارنامه دریایی قابل معامله به علت آن که
ممکن است چندین دست بگردد تا به مابک نهایی برسد و طی کردن این مراحل معمولا کند و
طولانی می باشد , لذا بعضی از شرکت های کشتیرانی برای اجتناب از این مراحل سیر
طولانی , بارنامه غیر قابل معامله را ابداع و به کار گرفتهاند
.
۶– بارنامه آنبورد
( ON BOARD)
بارنامه
مزیور دال بر آن است كه كالا در خن كشتی جا داده شده است و حتماً با آن كشتی حمل
خواهد شد. بدین ترتیب به طرفین داد و ستد و بانكهای ذیربط این اطمینان را میدهد.
۷– بارنامه آندك
(ON DECK)
بارنامه
مزبور دال بر آن است كه كالا در خن كشتی جا نگرفته بلكه روی عرشه كشتی قرار گرفته
و بسته به نوع كالا آسیب پذیر است. البته برخی كالاها مانند آهنآلات الزاماً
باید روی عرشه كشتی قرار گیرند. بانكها از پذیرش و معامله اینگونه بارنامهها
امتناع میكنند.
۸–بارنامه پشت سفید یا
ملخص (SHORT FORM B\L)
در
پشت بارنامههای دریایی سنتی شرایط زیادی با حروف ریز درج شده است که خود باعث
پیچیدگی در انجام معامله با اینگونه بارنامه ها می گردد . در سال ۱۹۷۹ هیئت ساده سازی شیوه
های تجارت بین المللی (SIMPLIFICATIO OF INTER NATIONAL TRADE
PROCEDURES BOURD =SITPRO) فرم جدیدی به عنوان بارنامه پشت سفید یا
ملخص معرفی نمود که به جای بارنامههای معمولی به کار گرفته شود
.
این بارنامه پشت سفید یا ملخص از نظر حقوقی و شرایط عملی با بارنامه سنتی یکسان بوده و فقط ساده تر از آن است و می تواند برای هر شرکت کشتیرانی مورد استفاده قرار گیرد طرح مشابهی نیز در اوائل دهه ۱۹۷۰ در کشورهای نظیر کانادا , آمریکا , اسکاندیناوی مورد استفاده قرار گرفت که از نظر قانونی و عملی قابلیت استفاده خود رانشان داد.
بارنامه پشت سفید یا ملخص یک بارنامه قابل معامله بوده و از این لحاظ هیچ گونه تفاوتی با بارنامه معمولی ندارد . تنها به جای شرایط مفصل و ریز مندرج در ظهر بارنامههای سنتی یک عبارت کوتاه چند خطی استاندارد در روی بارنامه چاپ شده است که نشانگر شرایط بارنامه میباشد .
۹-بارنامه سراسری (THROUGH BILL OF LADING)
وقتی برای انتقال كالا از مبدأ به مقصد لازم است از حداقل دو نوع وسیله حمل (كشتی-كامیون یا كشتی – قطار یا كامیون – هواپیما و غیره) استفاده شود اولین شركت حمل كننده اقدام به صدور بارنامه سراسری مینماید و خود او ترتیب سایر وسایل حمل تا مقصد را میدهد ولی در عین حال نام وسایل حمل بعدی در هنگام صدور بارنامه سراسری معلوم نیست. بارنامه سراسری قابل معامله و انتقال است.
۱۰- رسید افسر کشتی(بارنامه موقت) (MATE’S RECEIPT)
این رسید معمولا توسط ناخدا دوم کشتی و یا افسر بار کشی در مرحله تحویل کالا به کشتی صادر میگردد و در مقابل دریافت این رسیدها در روز آخر پس از انجام بارگیری , بارنامه دریایی صادر می گردد که توسط کاپیتان کشتی و یا نماینده شرکت کشتیرانی امضا گردیده و تحویل فروشنده کالا یا تحویل دهنده کالا میشود . MASTER’S RECEIPT سند مالکیت کالا نبوده و قابل انتقال نیز نمیباشد و نمیتواند جایگزین بارنامه گردد.
كالا آماده حمل (RECEIVED FOR SHIPMENT )
در روی بارنامه موقت جمله بالا درج میشود و آن دال بر این است كه كالا برای حمل تحویل گرفته شده است لیكن در خن كشتی جا نگرفته است. معمولاً در هنگام جنگ كه تاریخ قطعی حمل كالاهای تحویل شده به شركت كشتیرانی معلوم نیست این نوع رسید صادر میگردد. بانكها از پذیرش و معامله اینگونه رسیدها امتناع میكنند.
۱۱- بارنامه بیات (STALE B/L)
ذینفع اعتبار از تاریخ صدور اسناد حمل و سایر اسناد حداكثر ۲۱ روز فرصت دارد كه اسناد را برای معامله به بانك مربوطه ارائه دهد. به بارنامهای كه پس از مهلت مذكور ارائه شود بارنامه بیات یا كهنه گفته میشود. بانكها از پذیرش و معامله اینگونه بارنامهها امتناع خواهند كرد مگر اینكه بانك گشاینده اعتبار مدت مزبور را افزایش داده باشد. علت تعیین فرجه ۲۱ روزه برای آن است كه اسناد قبل از رسیدن محموله به مقصد برای متقاضی اعتبار ارسال و در اختیار آن گذاشته شود تا نامبرده مهلت و فرصت كافی برای انجام مقدمات تخلیه و تحویل محموله پیدا كند.
۱۲- بارنامه گروهی (GROUPAGE B\L)
فورواردرها مجازند کالاهای همگونی را که توسط فروشندگان مختلف به مقصدهای یکسانی ارسال میگردد , به صورت گروهی بسته بندی نموده و به عنوان یک محموله ارسال نمایند مالک کشتی در این گونه موارد اقدام به صدور بارنامه گروهی GROUPAGE BILL OF LADING می نماید. نظر به اینکه فورواردر نمیتواند بارنامه صاد رشده توسط مالک کشتی را به هر یک از فروشندگان کالا بدهد لذا اقدام به صدور گواهی حمل برای هر یک از فروشندگان کالاها مینماید . این سند را اصطلاحاً HOUSE BILL OF LADING یا بارنامه داخلی مینامند و در مقصد نماینده فورواردر اقدام به گشایش محموله گروهی نموده و بر اساس HOUSE BILL OF LADING یا بارنامه داخلی , کالاهای فرستاده شده را به گیرندگان آنها تحویل میدهند . موارد استفاده از این شیوه رو به افزایش است زیرا استفاده از کانتینر برای حمل و نقل در سالیان اخیر افزایش یافته است. مزایای ارسال کالا به شیوه GROUPAGE B\L عبارت است از : صرفه جوئی در هزینه بسته بندی کمتر , معمولاً انتقال سریعتر , خطر دلهدزدی کمتر , کمتر صدمه دیدن کالا , نرخ هزینه حمل نیز در مقایسه حمل جداگانه کالا , ارزانتر می باشد . قابل ذکر است که بارنامه های مذکور در فوق غیر قابل معامله و انتقال میباشد .
۱۳-خط سیر منظم یا لاینر (LINER B\L)
اینگونه بارنامهها توسط شرکتهای کشتیرانی صادر میگردد که در مسیرهای منظم و مرتبی در رفت و آمد میباشند . به عبارت دیگر این کشتیها تحت برنامه از پیش تنظیم شدهای در زمانهای مشخص به بنادر خاص وارد و یا از آن خارج میشوند . سرویس خطوط کشتیرانی منظم که دارای مسیرها و مقاصد یکسانی میباشند ممکن است جلساتی برگزار نمایند که طی آن در مورد موضوعاتی مانند شرایط و ترتیبات بارنامه , کرایه حمل و گاهی استفاده از تسهیلات پهلوگیری , توافقهائی در بین اعضاء به عمل آید که در این صورت موظف به رعایت آن میباشند .
۱۴- بارنامه کانتینر (CONTAINER BILL OF LADUNG)
کانتینرها امروزه نقش مهمی را در حمل و نقل بینالمللی ایفا نموده و بارنامه حمل مرکب میباشد , بیش از پیش مورد استفاده قرار میگیرد .
اینگونه بارنامه ها حمل کالا را از مبدا تا بندر مقصد و یا از انبار مبدا حمل زمینی تا مقصد نهایی در خاک کشور خریدار , پوشش میدهد .
معرفی بارنامه های حمل و نقل (قسمت 2)
بارنامه مدرکی است برای حمل یک واحد و یا یک پارتی کالا که بعنوان گیرنده در مقصد از طرف موسسه حمل و نقل در مبدا بارگیری کالا ، صادر می شود
بارنامه هوائی که آنرا AIR WAY BILL یا AIR CONSIGMENT NOTE ویا AIR FREIGHT NOTE مینامند معمولا در ۱۲ نسخه صادر می گردد که ۳ نسخه اصلی آن از نظر تجارتی مهم بوده و بقیه نسخ آن برای قسمتهای داخلی شرکت هواپیمائی به کار برده میشود.
سه نسخه اصلی آن به ترتیب عبارتند از :
۱- نسخه اصلی اول برای شرکت حمل کننده یا صادر کننده .FOR CARRIER
2- نسخه اصلی دوم برای گیرنده کالا FOR CONSIGNEE
3- نسخه اصلی سوم برای فرستنده کالا .FOR SHIPPER
بارنامه هوائی فقط یک رسید می باشد و سند قابل معامله و یا سند مالکیت کالا به حساب نمی آید و لذا ذینفع کالا پس از دریافت بارنامه , به شرکت هواپیمائی مراجعه نموده و پس از آن ارائه آن به شرکت هواپیمائی , حواله تحویل کالا DELIVERY ORDER را دریافت میدارد .
فرستنده کالا پس ازتحویل کالا به شرکت هواپیمائی و دریافت نسخه سوم بارنامه تا هنگامی که آنرا به بانک گیرنده تحویل ننموده , میتواند به شرکت هواپیمائی مراجعه و از آنها بخواهد كه نام گیرنده و آدرس او را تغییر دهد و یا کالا را باز پس گیرد.
در بروات اسنادی , صادر کننده و یا بانک او برای آن که کنترل خود را بر کالا حفظ نمایند از شرکت هواپیمایی در خواست مینمایند هنگام صدور بارنامه , آنرا (( جهت تحویل به ) (CONSIGNED TO) به بانک کارگزار و یا ((به حواله کرد )) او ( TO THE ORDER OF ) صادر نماید. در چنین حالتی کالا هنگامی تحویل خریدار میگردد که دستورات صادره از سوی فروشنده یا بانک او , توسط خریدار انجام شده باشد .
در اعتبارات اسنادی نیز گشایش بانکهای گشایش کننده اعتبار به منظور کنترل و کاهش ریسک خود همیشه ترتیبی میدهند که در متن اعتبار , بارنامه به نام بانک گشایش کننده اعتبار باشد .
بارنامه هوائی باید ممهور به مهر شرکت هواپیمائی , و شامل اطلاعات مربوط به تاریخ پرواز و شماره پرواز باشد تا بدین طریق دقیقا تعیین شود چه موقع کالا به مقصد تعیین شده خواهد رسید . به این مهر , FLIGHT STAMP یا مهر پرواز گفته می شود .
هر برگ بارنامه در دو طرف بالای صفحه و قسمت پایین سمت راست آن , دارای یک عدد یازده رقمی است که سه رقم اول سمت چپ آن کد شرکت حمل و نقل هوایی بوده و ۸ رقم بعدی شماره بارنامه است . در پشت صفحات نسخ اصلی بارنامه شرایط قرارداد حمل چاپ شده است .
بارنامه هوایی به جهات زیر دارای اهمیت است :
الف – رسید کالا جهت حمل است .
ب- مشخص کننده قرارداد حمل است .
ج- صورتحساب کرایه حمل کالا است . این کرایه حمل بر حسب قرارداد یا در مبدا و یا در مقصد قابل پرداخت است که این موضوع روی بارنامه هوایی مشخص میشود.
د – راهنمای نحوه حمل کالا توسط مسئولین حمل میباشد ( یعنی چگونگی حمل و مراقبت از کالا و ارسال و تحویل آن توسط کارمندان هوائی )
ه – گواهی بیمه است در صورتی که بیمه حمل از طرف ارسال کننده کالا تقاضا شده باشد .
هنگامی که بارنامه هوائی توسط شرکت حمل و نقل هوائی یا کارگزار ( AGENT ) او صادر شود و توسط او و همچنین ارسال کننده کالا امضا گردد, معتبر است و اعتبار این قرارداد حمل هنگامی که کالا د رمقصد تحویل گیرنده آن گردید , به پایان میرسد .